Bernardus wordt geboren op 28 september 1900 in Loon op Zand in het kinderrijke gezin van Adrianus Pijnenburg en Wilhelmina Vermeer. Zijn ouders krijgen elf kinderen, waarvan er zeven de volwassenheid halen. Bernardus is hun voorlaatste kind.
Als onderwijzer is Bernardus eind jaren twintig, begin jaren dertig naar Nederlands-Indië verhuisd, waar hij hoofd wordt van de Europese School in Tasikmalaja op Java. In 1936 huwt hij bij volmacht in Tilburg met de dan 17 jaar oude Catharina Donders uit Tilburg. Na het huwelijk reist ze af naar Indië om zich bij haar man te voegen.
Op 8 december 1941, een dag na de aanval op Pearl Harbor, verklaart de Nederlandse regering vanuit Londen Japan de oorlog. De Japanners grijpen dit aan om Nederlands-Indië direct binnen te vallen. Vanwege zijn natuurlijke oliebronnen en geostrategische ligging is de verovering van de Nederlandse kolonie voor de Japanners een van de belangrijkste doelen om Oost-Azië te overheersen. Tegen deze achtergrond meldt Bernardus zich als infanterist bij de Vrijwillige Landstorm die onder bevel van het KNIL wordt ingezet bij de verdediging van de kolonie. Bernardus wordt gelegerd in Garoet tussen Tasikmalaja en Bandoeng.
Na een veldtocht van drie maanden hebben de Japanners de belangrijkste strategische punten in de archipel ingenomen en dwingen het KNIL op 8 maart 1942 in Bandoeng tot overgave. Diezelfde dag wordt Bernardus met duizenden andere Nederlandse militairen in krijgsgevangenschap afgevoerd. Hij komt aanvankelijk voor enkele maanden in een kamp in Garoet terecht. De omstandigheden zijn dan nog redelijk; Bernardus – ‘Pijn’, zoals hij in de wandel wordt genoemd – houdt goede moed en kan zichzelf bezighouden met het bouwen van een houten huisje op het kampterrein.
In juni 1942 wordt hij getransporteerd naar Tjimahi, waar hij met tweehonderd man in een barak wordt ondergebracht. De gevangenen kunnen echter in hun leeftocht voorzien en het eten is naar begrippen zelfs goed. Bernardus weet zich ook hier goed te vermaken en met zijn humor de sfeer voor de andere gevangenen te verlichten.
De stemming slaat om als de gevangenen op 20 april 1943 na een nacht in de trein aankomen in de jaarbeurs van Soerabaja, door de Japanners provisorisch ingericht als kamp. Hier heerst een straf regime dat voor de gevangenen niet veel goeds voorspelt. Het gerucht gaat rond dat ze gaan ‘dobberen’ (op zeetransport worden gezet aan boord van de ‘helleschepen’), maar sommigen rondom Bernardus koesteren nog de hoop dat het wel zal meevallen. Als de gevangenen vervolgens per trein via Goebeng naar Perak worden gebracht, zinkt hen echter de moed in de schoenen. Aan de kade ligt de Tazima Maru om hen naar een onbekende bestemming te vervoeren. Hardhandig worden de krijgsgevangenen – voor het overgrote deel Engelsen – het schip op geslagen. In de scheepsruimen moeten de gevangenen twee weken lang dicht op elkaar blijven; in die benauwde omstandigheden breekt spoedig dysenterie uit waar Bernardus dan nog ternauwernood aan ontkomt.
Via Timor wordt Bernardus uiteindelijk op 10 mei 1943 in Maoemere op Flores het kamp binnengebracht. Inmiddels is zijn gezondheid door de geleden ontberingen sterk achteruitgegaan. Na Timor heeft ook Bernardus dysenterie gekregen en verslechtert zijn toestand snel. Desondanks wordt hij aan het werk gezet, maar hij kan steeds minder en verdraagt zijn eten niet meer. Op 9 juni wordt hij als gevolg van beriberi ernstig verzwakt opgenomen in de ziekenbarak, maar de dokters kunnen de grote aantallen patiënten niet adequaat verzorgen en beschikken niet over de juiste medicijnen. Bernardus klampt zich, half in een delirium, vast aan het gerucht dat half augustus een schip zou komen om hen terug naar Java te brengen; dan zal alles goed komen. De andere gevangenen zien dat het vooruitzicht hem opmontert. Ze vertellen hem dus niet dat er helemaal geen schip komt.
Op 4 augustus 1943 bezwijkt Bernardus in het kamp van Maoemere aan beriberi. Hij is 42 jaar geworden en wordt in Bandoeng op het Nederlands ereveld Pandu begraven. Zijn weduwe keert na de oorlog terug naar Nederland.
Reactie toevoegen