Toon wordt geboren op 21 december 1910 in Langeweg, in de gemeente Terheijden, als zoon van Johannes van den Dam en Wouterina Bouwmeester. Hij heeft een tweelingzus en nog een jongere zus. Na zijn schooltijd volgt Toon zijn vader op als landbouwer.
Als in het najaar van 1939 de oorlogsdreiging vanuit Duitsland sterk toeneemt, wordt het Nederlandse leger gemobiliseerd. Ook Toon meldt zich dan als dienstplichtige en wordt als soldaat ingedeeld bij het 3-III-4 Regiment Infanterie. Tegen deze achtergrond trouwt Toon op 25 april 1940 met Adriana Sweep. Niet lang daarna wordt hij naar Katwijk aan den Rijn gezonden ter verdediging van het nabijgelegen vliegveld Valkenburg, een van de drie vliegvelden rondom Den Haag.
Op 10 mei 1940 valt het Duitse leger Nederland binnen. De Luftwaffe vliegt voor de grondtroepen uit om valschermjagers strategische doelen verderop in Holland in te nemen en Nederland zo tot een snelle overgave te dwingen. Vanaf die eerste oorlogsdag komt het ook tot felle gevechten rondom vliegveld Valkenburg, een van de doelen van de Duitse aanval. Uit de Duitse inlichtingen blijkt echter niet dat het vliegveld op dat ogenblik nog niet voltooid is, met als gevolg dat de zware toestellen zich na landing in de zachte ondergrond boren. De neergekomen Duitsers verschansen zich in het dorp dat vervolgens onder hevig artillerievuur van de Nederlandse verdedigers komt te liggen.
Dit wordt Toon uiteindelijk fataal. Op 11 mei wordt hij in de loop van de strijd door de Duitsers krijgsgevangen genomen en naar het dorp afgevoerd. Bij de Nederlands Hervormde kerk raakt hij daar als gevolg van de Nederlandse beschieting dodelijk gewond. Hij wordt afgevoerd naar de als noodhospitaal ingerichte school in het dorp, maar bezwijkt de dag erop, 12 mei, aan zijn verwondingen. Toon is 29 jaar geworden en vindt zijn laatste rustplaats op het Militair Ereveld Grebbeberg in Rhenen.
Reacties
eenheid: 3-III-4 R.I.
TOON VAN DEN DAM
Op de Noord bij Langeweg woonde naast de familie Verkooijen de landbouwer Van den Dam. Uit beide gezinnen was een zoon gemobiliseerd. Zoon Toon van den Dam was met groot verlof en ook hij kreeg een oproep voor de mobilisatie. Hij werd ingezet voor de verdediging van Den Haag en omgeving en behoorde tot de 3e compagnie van het IIIe bataljon van het 4e Regiment Infanterie (afgekort tot 3-III-4 R.I.).
Op 30 april 1940, was hij getrouwd met Adriana Sweep. Twee dagen later moest hij weer terug. Het bataljon, waarvan Toon deel uitmaakte, lag vanaf 20 april op het vliegveld Valkenburg, tussen Leiden en Katwijk. Dit vliegveld was in aanleg en nog ongeschikt voor vliegtuigen. De twee compagniën infanterie met een sectie zware mitrailleurs, die daar voor bewaking waren, telden in totaal 450 man. Hun taak was: "het bestrijden van vreemde vliegtuigen, die het vliegveld aanvielen, daarop trachtten te landen of daarop reeds geland waren; het bestrijden van parachutisten op en in de onmiddelijke omgeving van het vliegveld neerdalende; het controleren van hen die op het vliegveld werkzaam waren."
In de vroege vrijdagmorgen van de 10e mei werden ze opgeschrikt door vijandelijke bommenwerpers. De bommen deden "de dodelijk verschrikte manschappen in grote wanorde" wegrennen. Een overmacht aan Duitse parachutisten landde en na een kort gevecht werden Toon en zijn makkers gevangen genomen. Het nabij gelegen dorp Valkenburg werd bezet en daar werden de soldaten opgesloten in de Nederlands-Hervormde kerk.
De volgende ochtend voerde het Nederlandse leger een tegenaanval uit op de Duitsers in Valkenburg, niet wetend dat er enkele honderden soldaten krijgsgevangen waren. Bij de beschietingen die toen volgden, vielen granaten op de kerk waardoor vijf soldaten het leven verloren en tien zwaargewond raakten. Eén van de zwaargewonden was Toon van den Dam. Hij is de andere morgen omstreeks 3 uur in het nabij gelegen Katwijk aan de Rijn bezweken.
Vader Van den Dam is samen met een pater Kapucijn naar Katwijk gegaan om zijn zoon te identificeren. Daarna is Toon aldaar begraven.
Op verzoek van zijn nog jonge weduwe, die woonachtig was te Teteringen, is op 6 augustus het stoffelijk overschot overgebracht naar de begraafplaats "Driesprong" (nu Breda) en aldaar weer ter aarde besteld. Tot 1987 heeft Toon van den Dam aldaar gerust, waarna zijn graf is overgebracht naar het militair ereveld "Grebbeberg" te Rhenen.
Met dank aan:
– Mevr. Damen-van den Dam
– Sectie Krijgsgeschiedenis Koninklijke landmacht, 's-Gravenhage. Verslagen van de verschillende commandanten over de gevechtshandelingen.
AFBEELDINGEN:
Foto van Toon
Zijn gedachtenisprentje
Zijn grafzerk op de op Militair Ereveld Grebbeberg
IS GEPUBLICEERD:
Johan van der Made & Drs. Jan Broeders, MOBILISATIE 1939-’40 EN BEVRIJDING 1944-’45 Heemkundekring De Vlasselt 70 (1994)
Reactie toevoegen