Rotterdam na het bombardement van 13 mei 1940

Militairen, 1940-1945

Eind augustus 1939 neemt de oorlogsdreiging in Europa sterk toe. Nederland hoopt dan net als tijdens de Eerste Wereldoorlog neutraal te blijven. Om dat te waarborgen, begint op 24 augustus de voormobilisatie, vijf dagen later gevolgd door de algemene mobilisatie.

Mobilisatie

200.000 dienstplichtigen van de lichtingen 1924 tot 1938 worden verspreid over Nederland ingekwartierd, in afwachting van een definitieve bestemming van een van de verdedigingslinies.

De meeste militairen uit het midden en oosten van Noord-Brabant worden dan naar de verdedigingslinie aan de Maas en de Peel-Raamstelling gestuurd. Soldaten in het westen van de provincie gaan deel uitmaken van de Vesting Holland en bewaken daar met name de bruggen bij Moerdijk en Dordrecht en de vliegvelden rond Den Haag.

Dienstplichtigen van (vermoedelijk) het 17e Regiment Infanterie, gelegerd aan de Peel-Raamstelling (collectie: fam. Van Doorn)

De Duitse inval

In de eerste uren van 10 mei 1940 valt het Duitse leger Nederland binnen, in het kader van de grootschalige aanval op West-Europa. In het Duitse aanvalsplan is een cruciale rol weggelegd voor de Luftwaffe. Deze vliegt vooruit om met parachutisten de strategische bruggen en vliegvelden verderop in Holland in te nemen. Zo proberen ze Nederland zo snel mogelijk tot overgave te dwingen.

Vanaf de eerste dag komt het dan ook tot gevechten tussen de verdedigers en Duitse parachutisten bij Moerdijk, Dordrecht en op de vliegvelden rondom Den Haag. Daar proberen de Duitsers net zolang stand te houden totdat de hoofdmacht van het leger arriveert.

Landsverdediging

Op het gebied van bewapening blijkt het Nederlandse leger dan niet opgewassen tegen de superieure Duitse vuurkracht, maar het is vooral de grootschalige inzet van de luchtmacht die het verschil maakt. Het brengt een radicaal andere manier van oorlogvoeren teweeg. Landen zonder een effectieve luchtmacht zijn hierdoor ernstig in het nadeel. Dit geldt ook voor Nederland, waar de militaire luchtvaart dan goeddeels in ontwikkeling is en nog wordt gewerkt met verouderde of trage toestellen.

Desondanks bieden de Nederlandse verdedigers nog heftige tegenstand. Vrijwel direct komt het na de inval tot felle gevechten langs de grens, met name aan de Maas en de IJssel. Het zwaarst wordt er gevochten op de Grebbeberg bij Rhenen, waar het Nederlandse leger inzet op het zoveel mogelijk vertragen van de Duitse opmars.

Miscommunicatie, snel veranderende omstandigheden aan het front en gedateerd wapenmaterieel plegen ieder een zware aanslag op een effectieve verdediging, maar ook voor de Duitsers verloopt de veldtocht onvoorzien moeizaam en blijkt naderhand voor hen zeer kostbaar te zijn geweest aan mensenlevens.

Capitulatie

De inval eindigt vijf dagen later, op 15 mei, met de capitulatie van de Nederlandse troepen. Rotterdam is twee dagen daarvoor vernietigend gebombardeerd en de Koninklijke Familie is samen met de regering uitgeweken naar Engeland. In Zeeland wordt nog twee dagen langer doorgevochten, maar ook daar wordt na twee dagen formeel het gevecht gestaakt. Nederland gaat vanaf dat moment vijf jaar Duitse bezetting tegemoet.

Niet alle Nederlandse soldaten hebben zich dan overgegeven. Met name soldaten die in Oost-Brabant aan de Peel-Raamstelling hebben gestaan, zijn in de loop van de meidagen naar het westen afgemarcheerd om de strijd in Zeeland voort te zetten. Na 17 mei is een groot aantal van hen de Belgische grens overgestoken en uiteindelijk in Noord-Frankrijk beland. Daar worden ze eind mei 1940 alsnog door het Duitse leger ingehaald.

Tijdens de meidagen van 1940 en de evacuaties door België en Frankrijk zijn bijna 2300 Nederlandse militairen gesneuveld. Circa 340 van hen kwamen uit Noord-Brabant.

Ode aan de gevallenen van mei 1940 (bron: F. van Doorn)

Krijgsgevangenen

Tijdens de meidagen zijn er ongeveer 20.000 Nederlandse militairen in krijgsgevangenschap afgevoerd naar een van de Duitse kampen, zoals in Neubrandenburg, Stargard of Altengrabow. Hitler wil een echter een gebaar maken naar Nederland; de Duitse inval werd immers gepresenteerd als een actie die niet tegen Nederland zelf, maar tegen Engeland was gericht. Bovendien waren de Nederlanders volgens de nazi's een 'Germaans broedervolk' waar geen vijandigheid mee mocht bestaan.

Tegen deze achtergrond worden begin juni 1940 daarom de meeste Nederlandse militairen ontslagen uit krijgsgevangenschap en teruggezonden naar Nederland.

In april 1943, als de Duitse bezetting al bijna drie jaar duurt, wordt de Nederlandse bevolking verrast met de Duitse verordening dat alle Nederlands oud-militairen zich alsnog voor krijgsgevangenschap moeten melden. Als argument wordt aangevoerd dat veel oud-militairen zich schuldig hebben gemaakt aan sabotage en verzetsdaden. Het nieuws leidt verspreid door Nederland tot dagenlange, spontane stakingsacties. De April-meistakingen van 1943 worden door gebrek aan coördinatie snel en hardhandig neergeslagen en sorteren uiteindelijk geen effect. Veel Nederlandse oud-militairen worden opnieuw afgevoerd naar Duitsland. Deze keer komen velen van hen niet terug.

Meer

Help mee Reageer

Gesneuvelden

Reacties

Ben geinteresseerd in gegevens (foto +levensloop) van de persoon van Franciscus Antonius BROOS, geboren op 03-11-1905 te Roosendaal en gesneuveld te Sterksel (tegenwoordig gemeente Heeze-Leende) op 12-05-1940.
Heb als oud-Heezenaar bij de Oorlogsgravenstichting zijn graf geadopteerd.

Vriendelijke groet en dank bij voorbaat.

Dag Joop, bedankt voor uw bericht. Wat mooi dat u het graf van soldaat Franciscus Broos hebt geadopteerd! Het is goed om te beseffen dat hij op deze manier niet wordt vergeten.

Zijn verhaal en alle bij ons bekende informatie is op deze site te vinden op zijn persoonlijke pagina. Mocht u naar aanleiding daarvan verder nog vragen hebben, dan kunt u natuurlijk altijd contact met ons opnemen.

De bovenstaand foto onder het kopje van de Mobilisatie kan ik bevestigen als zijnde Dienstplichtigen van de 17de R.I. Mijn grootvader heeft die hierbij gediend en is gemobiliseerd geweest. Ik herken een aantal gezichten uit andere foto's uit zijn Mobilisatie periode.
Ik vermoed dat hij zelf ook op deze foto staat (achterste rij, zesde van links achter de schouder van de officier)

Wat bijzonder dat je je grootvader vermoedelijk op deze foto hebt herkend, R. van Nooij! Hartelijk dank voor je reactie. Heeft hij misschien weleens wat verteld over de tijd dat hij gemobiliseerd is geweest?

Geachte mevrouw Kuijper / Beste Lisette,
Dank voor uw berichtje van heden. De in de huidige gemeente
Heeze-Leende op 12 mei 1940 gesneuvelde sergeant Franciscus
Broos maakte deel uit van 3-III-30 RI (derde compagnie van het
derde bataljon van het 30ste Regiment Infanterie. En had als
zodanig geen connectie met 17 RI waaraan de heer (of mevrouw)
R. van Nooij bij berichtje van 22-04-21 refereert.
Desalniettemin blijf ik hoopvol nadere gegevens over de sergeant
Broos via uw site te gaan ontvangen.

Hartelijke groet en succes met uw mooie job,
Joop Peeters

Beste Joop, mede namens mijn collega Lisette, dank voor je zeer vriendelijke woorden. Ook wij hopen dat andere lezers van onze website je aan meer informatie over sergeant Broos kunnen helpen.

Dag Lisette, helaas is mijn grootvader begin jaren 80 overleden, toen ik nog klein was. De meeste informatie (oorlogzakboekje, verlofkaart en foto's) heb ik in de afgelopen jaren pas verkregen via familie, defensie en internet.

Bedankt voor je reactie Rick. Wat mooi om te lezen dat je toch, na het overlijden van je opa, nog zoveel informatie over zijn militaire dienst hebt kunnen verkrijgen. Kende je deze foto dus ook al?

Dag iedereen. Ik vraag uw hulp om informatie te vinden met betrekking tot:
-KOK Johannes, Frederik, geboren 6 april 1917 te Amsterdam
Overleden 10 juni 1940 in Manneville es plains (Seine-maritime, Frankrijk) en begraven op de gemeentelijke begraafplaats van dit dorp.
Was hij een gevangene, een door de Duitsers ingehuurde soldaat of wat dan ook?
Alvast bedankt
Met vriendelijke groeten
Hervé Savary

CORRECTIE VAN VORIG BERICHT
-KOK Johannes, Frederik, geboren 6 april 1917 te Amsterdam
Overleden op 10 juni 1944 (en niet 1940) in Manneville es plains (Seine-maritime, Frankrijk) en begraven op de gemeentelijke begraafplaats van dit dorp.
Was hij een gevangene, een door de Duitsers ingehuurde soldaat of wat dan ook?
Alvast bedankt
Met vriendelijke groeten
Hervé Savary

Beste Hervé, bedankt voor het stellen van je vraag. Helaas kunnen wij je hiermee niet helpen, omdat wij alleen gegevens hebben van Brabantse omgekomen militairen en verzetsstrijders.

Ik zou je willen aanraden om contact op te nemen met het Nationaal Archief voor het oorlogsarchief van het Rode Kruis: https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/zoekhulpen/oorlogsarchief-rode-kruis-overigen#collapse-76677

Mocht dat niets opleveren, dan zou het Nationaal Archief je denk ik ook door kunnen verwijzen naar andere (militaire) archieven, zoals het NIOD of hun eigen archieven.

Veel succes met je verdere onderzoek!

Mijn vader heeft in een schriftje precies bijgehouden waar hij vanaf de mobilisatie op 29.8.1939 gelegerd was. Uiteindelijk in april 1940 gelegerd in Hoornaar bij het 3-III Autobataljon, 5e sectie. Ik lees ook dat hij op 1 juni 1940 "met verlof" ging, nadat zijn onderdeel op 14 mei de wapens heeft neergelegd. Mijn vraag is waar is het legeronderdeel verbleven tussen 14 mei en 1 juni? En wie heeft mijn vader, Hub Smeets uit Kerkrade daar gekend? Alvast dank voor reacties, Sjef Smeets

Wat mooi dat je dat schriftje nog hebt, Sjef! Hartelijk dank voor je reactie. Wellicht kunnen ze je bij het Nationaal Archief en/of bij het Nederlands Instituut voor Militaire Historie verder helpen met deze vraag: https://www.defensie.nl/organisatie/defensieondersteuningscommando/eenheden/nimh.

Het meest waarschijnlijke scenario is dat de vader van Sjef Smeets en zijn dienstmakkers als krijgsgevangenen op transport naar Duitsland zijn gesteld. In de capitulatieovereenkomst was vastgelegd dat alle eenheden per onmiddelijk als ontbonden werden beschouwd.
In de archieven van het NIMH zou te achterhalen moeten zijn welk
lot de militairen van 3-III Autobataljon, 5e sectie, beschoren was.

Bedankt voor deze aanvulling Joop, daar kan Sjef zeker mee verder.

Reactie toevoegen

Uw naam

Informeer mij, wanneer nieuwe reacties worden geplaatst.

*Deze velden zijn niet verplicht en worden ook niet zichtbaar op deze website. Wij gaan vertrouwelijk om met uw e-mailadres en telefoonnummer.

Militairen, 1940-1945

Mobilisatie

De Duitse inval

Landsverdediging

Capitulatie

Krijgsgevangenen

Gesneuvelden

Herman Vos, Roosendaal 1918

Wim Melissen, Standdaarbuiten 1924

Charles van Heugten, Sint-Oedenrode 1913

Herman Lüschen, Veendam 1911

Richard de Boer, Den Haag 1915

Jan van Loon, Tilburg 1918

Johan van Hagen, Breda 1916

August Pijnenburg, Alphen 1893

Cees van Dorst, Wouw 1913

Petrus Verwater, Made 1911

Cornelis Branderhorst, Genderen 1915

Hendrikus Kerkwijk, Wijk en Aalburg 1918

Dirk Oegema, Tzum 1908

Nol Aarts, Alphen 1915

Theo van den Broek, Alphen 1919

Jan Vermetten, Chaam 1905

Janus van der Velden, Galder 1919

Leo Carpaij, Bergen op Zoom 1905

Wilhelmus de Leeuw, Hooge en Lage Zwaluwe 1904

Cornelis Struijs, Ginneken 1911

John Moerel, Breda 1919

Henk Timmermans, Boxtel 1918

Karel Loomans, Asten 1906

Kees van den Brandt, Baarle-Nassau 1907

Jan Jansen, Luyksgestel 1906

Jan Jansen van Dam, Leersum 1918

Cornelis Elst, Roosendaal 1910

Cornelis Geervliet, Brussel 1908

Wilhelmus Gijzen, Bergen op Zoom 1914

Chris Hardus, Bergen op Zoom 1914

Cornelis Krijnen, Bergen op Zoom 1906

Johannes Kuper, Vught 1920

Koenraad Löwensteijn, Den Haag 1916

Willem Monté, 's-Hertogenbosch 1887

Willem Pieterse, Kruiningen 1915

Sieger Prins, Rotterdam 1913

Piet Raaijmakers, Oud Gastel 1905

Jan Rhoen, Bergen op Zoom 1920

Cees Sibens, Wouw 1904

Willem Timmers, Gorinchem 1920

Cornelis Verdult, Bergen op Zoom 1912

Hendricus Withagen, Bergen op Zoom 1905

Johannes van Dorst, Bergen op Zoom 1918

Marinus Jonkers, Halsteren 1905

Petrus Luijks, Halsteren 1914

Petrus van Meer, Bergen op Zoom 1920

Lambertus van den Akker, Heesch 1904

Antoon van de Wetering, Heesch 1915

Johannes Koppens, Best 1916

Joseph van Tartwijk, Best 1916

Jan Balduk, Didam 1909

Johan van den Heuvel, Uden 1910

Hen Peters, Groesbeek 1911

Antoon van den Akker, Berlicum 1908

Cor Bullens, Boxtel 1909

Tiest Franken, Princenhage 1916

Gerrit Confurius, Klundert 1910

Roeland van Dongen, Breda 1919

Jacobus Emmen, Teteringen 1918

Jozef Koenraads, Antwerpen 1914

Henk Sips, Breda 1913

Frans Coolen, Deurne 1916

Bart van Dongen, Dongen 1910

Tinus van Dongen, Dongen 1904

Cornelis Kuen, Dongen 1918

Lies van de Werken, Nederhemert 1908

Toon van den Dam, Langeweg 1910

Toon van Dongen, Terheijden 1908

Jan de Kroon, Wagenberg 1919

Christ Verkooijen, Langeweg 1915

Johannes Six Dijkstra, Dussen 1890

Johannes Aarts, Strijp 1917

Johannes Baghus, Roermond 1907