Militairen in Nederlands-Indië, 1940-1945
Na de Duitse inval in mei 1940 probeert de regering-in-ballinschap in Londen een vinger aan de pols te houden in Nederlands-Indië. In de praktijk is de regering in Batavia echter op zichzelf aangewezen om samen met de geallieerden de verdediging op te zetten tegen een mogelijke Japanse aanval.
De Japanse inval
Op 7 december 1941 valt Japan de Amerikaanse basis Pearl Harbor op Hawaii aan. Nederland is de dag erop dan een van de eerste landen die de Verenigde Staten volgt in de oorlogsverklaring aan Japan. Voor Japan is dit de gelegenheid om Nederlands-Indië direct binnen te vallen. Nu de aanvoer van olie vanuit Amerika is stilgevallen, proberen de Japanners de Nederlandse kolonie met name vanwege zijn natuurlijke oliebronnen in te nemen.
ABDACOM
De verdediging van Nederlands-Indië is in handen van het Koninklijk Nederlandsch Indisch Leger (het KNIL) en de Koninklijke Marine. Samen met de geallieerde strijdmachten maken zij onderdeel uit van ABDACOM, het American-British-Dutch-Australian Command.
De Nederlanders brengen weliswaar een legermacht van 67.000 manschappen op de been (meer dan de Japanners), maar het grootste deel van hen is opgeroepen via de Landstorm, een hulpkorps van oudere mannen die niet voor reguliere dienst in aanmerking komen. Ondertussen hebben eerdere bezuinigingen de slagvaardigheid van het leger aangetast.
De val van Nederlands-Indië
De Japanners hebben drie maanden nodig om de meest strategische punten in de uitgestrekte archipel te veroveren. Het KNIL biedt op de grotere eilanden nog weerstand, maar slechte voorbereiding, besluiteloosheid aan de top en miscommunicatie met de Marine en met ABDACOM tasten de slagvaardigheid van de verdedigers ernstig aan.
Begin maart 1942, nadat de geallieerde vloot in de Javazee is verslagen, landen de Japanners op Java en breken door de laatste stellingen heen. Op 8 maart capituleert het KNIL in Bandoeng. Eenheden die nog niet in contact waren gekomen met de Japanners, blijven doorvechten, maar het grootste deel van de Nederlandse legermacht wordt krijgsgevangen genomen en afgevoerd naar de kampen.
Verspreid over de archipel vinden er ook vergeldingen plaats. Tijdens de invasie hebben de Japanners ernstige hinder ondervonden door sabotage of gevechten met KNIL-eenheden die zich weigeren over te geven. Met name de opzettelijke vernietiging van de cruciale olie-installaties op Borneo wordt bestraft met massale executies onder krijgsgevangenen.
Zeetransporten
Vanaf de zomer van 1942 worden tienduizenden krijgsgevangenen aan boord van grote transportschepen - de zogenaamde ‘hell ships’ - naar het vasteland van Azië getransporteerd.
De overtocht zelf is al levensgevaarlijk. De gevangenen brengen de dagenlange zeereis door in donkere en benauwde scheepsruimen, overvol en extreem smerig. Voor zover er eten wordt verstrekt, schiet het schromelijk tekort en voor de behoefte zijn soms wel honderden gevangenen aangewezen op slechts een emmer. Onder deze omstandigheden maken besmettelijke ziekten, met name dysenterie, zeer veel dodelijke slachtoffers.
Daarnaast hangt hen voortdurend het gevaar voor aanvallen door geallieerde vliegtuigen of onderzeeërs boven het hoofd. Wordt een overvol beladen krijgsgevangenenschip getorpedeerd, dan lopen de dodenaantallen al snel in de honderden tot duizenden.
Kampen en spoorlijnen
Voor de gevangenen die de overtocht overleven, beginnen de ontberingen dan pas. In Zuidoost-Azië worden de meeste gevangenen als dwangarbeider ingezet bij de aanleg van de Birma-spoorlijn, een traject van ruim 400 kilometer door de bergen en regenwouden.
Werken aan de 'dodenspoorlijn' betekent zeer lange dagen van zwaar werk in het broeierige klimaat van de tropen. De gevangenen lijden gebrek aan vrijwel alles. In het bijzonder schieten voeding, medicijnen en onderdak schromelijk tekort. Als gevolg hiervan kunnen ook hier besmettelijke ziekten zich snel verspreiden. In hun verzwakte toestand lopen de gevangenen ook het risico betrokken te raken bij ernstige ongelukken. Daarboven hangt hen voortdurend zware mishandeling door de bewakers boven het hoofd als het werk naar hun zin niet hard genoeg opschiet, of sabotage wordt vermoed.
Oudere krijgsgevangenen worden ondertussen naar de Pakanbaroe-spoorlijn op Sumatra gezonden, waar de leef- en werkomstandigheden al even slecht zijn. Ook de kampen op het Chinese eiland Hainan en op Japan zelf vormen voor veel gevangenen de eindbestemming, om daar te werken in mijnen en staalfabrieken.

380 Brabantse gesneuvelden
Duizenden gevangenen komen in de kampen en aan de spoorlijnen om het leven door uitputting, ondervoeding, ziekte en mishandeling, onder hen 380 Brabantse militairen. Degenen die de ontberingen overleven, keren met levenslange geestelijke en lichamelijke trauma’s terug. Sommigen zouden jaren later alsnog bezwijken.
Gesneuvelden

Jac. Aarts, Hilvarenbeek 1911
Kuie, 7 september 1943
Antonius Adank, Breda 1907
Kinsayok, 7 juni 1943
Remi van den Akker, Bergeijk 1911
Anganum, 22 december 1943
Gerardus Bartels, Breda 1918
Thanbyuzayat, 7 maart 1943
Jan van den Berg, Grave 1925
Inje, 31 mei 1951
Theodorus van den Berg, 's-Hertogenbosch 1920
Kuie, 19 oktober 1943
Adrianus van Bergen, Roosendaal 1915
Roosendaal en Nispen, 11 mei 1940
Christianus Blankers, Princenhage 1901
Phadong, 24 juli 1943
Antonius van Boxsel, Breda 1899
Kanchanaburi, 5 augustus 1943
Leo van Boxsel, Terheijden 1908
Kuie, 12 december 1943
Johannes Brands, Oss 1906
Phadong, 2 november 1943
Wim Brioul, 's-Hertogenbosch 1917
Kanchanaburi, 8 januari 1944
Leen Büchner, Almkerk 1918
Bangan, 20 juli 1943
Wilhelmus van de Corput, Princenhage 1898
Aparon, 23 september 1943
Petrus Courtier, 's-Hertogenbosch 1902
Tamarkan, 24 februari 1944
Wilhelmus Daemen, Ginneken en Bavel 1905
Kinsayok, 2 augustus 1943
drs. Wilhelmus de Does, Fijnaart 1907
Kuie, 17 augustus 1943
Hermanus Domenie, Waalwijk 1901
Phadong, 29 september 1943
Louis van Dorst, Oosterhout 1914
Changarraya, 14 december 1943
Emile Enger, 's-Hertogenbosch 1919
Kinsayok, 31 maart 1943
Godefridus van Gerwen, Valkenswaard 1916
Phadong, 6 november 1943
Petrus van Gogh, 's-Hertogenbosch 1904
Thanbyuzayat, 11 juni 1943
Jacobus van de Goorbergh, Bergen op Zoom 1916
Anganum, 5 oktober 1943
Martien Govers, 's-Hertogenbosch 1917
Anganum, 30 juni 1943
Johannes van der Griendt, Vught 1912
Kuie, 1 augustus 1943
Martinus Habraken, Aalst 1913
Phadong, 8 september 1943
Johannes Heessels, Dussen 1898
Tamarkan, 21 mei 1943
Harrie van Heeswijk, Schijndel 1919
Phadong, 19 september 1943
Wilhelmus Jacobs, Cuijk en Sint Agatha 1920
Chungkai, 14 augustus 1943
Harrie Janssen, Deurne 1916
Chungkai, 26 juni 1943
Lucien Janssens, Breda 1903
Kanchanaburi, 9 juli 1944
Antoon Jilesen, Cuijk en Sint Agatha 1904
Kuie, 29 augustus 1943
Marinus Jongeneelen, Dinteloord 1900
Tamarkan, 30 september 1943
Wilhelmus Jongmans, Oudenbosch 1899
Chungkai, 15 april 1943
Wim Leffers, Uden 1918
Rangoon, 20 maart 1943
Antoon Lenssen, Maashees 1916
Wampo, 26 april 1945
Johannes van Lil, Tilburg 1899
Anganum, 13 juli 1943
Martien Louwers, Mierlo 1920
Chungkai, 1 oktober 1943ir. Antonie Maas, Vrouwenpolder 1916
Non Pladuk, 24 januari 1944
Martinus Meeuwsen, Helmond 1920
Tussen Madoera en Java, 10 maart 1942
Toon Paters, Tilburg 1914
Saigon, 19 augustus 1945
drs. Anton van Pelt, Tilburg 1906
Kuie, 6 augustus 1943
Louis Rooijmans, Budel 1919
Kinsayok, 28 juni 1943
Elise Schmidt, Vlissingen 1907
Chungkai, 31 oktober 1943
Adrianus Vermeulen, Veghel 1916
Tanbaya, 11 augustus 1943
Kees Vermunt, Standdaarbuiten 1908
Non Pladuk, 21 januari 1944
Martinus de Voigt, 's-Hertogenbosch 1903
Thanbyuzayat, 27 december 1942
Gijsbertus Vos, Tilburg 1918
Hindato, 19 april 1943
Jacob de Kleyn, Werkendam 1905
Kuie, 12 juli 1943
Rutger van der Klip, Valkenswaard 1905
Takanon, 23 augustus 1943
Hendrik de Koning, Leur 1917
Tanbaya, 13 november 1943
Cornelis Korteweg, Breda 1915
Tamarkan, 8 juli 1943
Jan Kruithof, Fijnaart 1913
Anganum, 9 december 1943
Hermanus van Lieshout, Helmond 1910
Non Pladuk, 30 december 1943
Jan Lobbezoo, Bergen op Zoom 1902
Chungkai, 13 april 1943
Hendrik van der Made, Hooge en Lage Zwaluwe 1904
Kanchanaburi, 11 januari 1944
Jacobus Meenz, Breda 1896
Anganum, 25 augustus 1943
ir. Hendrik Meijs, Breda 1902
Kinsayok, 13 juni 1943
Martinus van Ooijen, Breda 1919
Kuie, 21 oktober 1943
Cornelius Pistorius, Veghel 1914
Chungkai, 21 februari 1943
Jacobus Poell, 's-Hertogenbosch 1893
Hlapauk, 29 juni 1943
Theodorus Reintjes, Sint-Oedenrode 1913
Kuie, 15 januari 1943
Jacobus Roelen, Breda 1895
Retpu, 5 juli 1943
Cornelis Schakel, Oosterhout 1904
Takanon, 16 juli 1943Piet Schets, Terheijden 1915
Kuie, 2 oktober 1943
Theodorus Schopman, Woensel 1919
Tamarkan, 30 oktober 1943
Eduard Snellen, Eethen 1907
Takanon, 3 augustus 1943
Willem Stange, Dinteloord 1914
Anganum, 19 augustus 1943
Gerard Asselbergs, Breda 1908
Kinsayok, 28 maart 1943Bastiaan van der Stelt, De Werken en Sleeuwijk 1915
Anganum, 16 september 1943
Iwan Thonus, Teteringen 1912
Takanon, 27 september 1943
Arnoldus Timmermans, 's-Hertogenbosch 1895
Chungkai, 18 augustus 1943
Constantinus van den Boom, Roosendaal 1918
Brangkasi, 22 mei 1943
Pierre van Vugt, 's-Hertogenbosch 1908
Kuima, 11 oktober 1943
Hendrikus Vugts, 's-Hertogenbosch 1909
Kuie, 23 juli 1943
Johan de Waal, Breda 1914
Thanbyuzayat, 15 december 1942
Gerard Zweedijk, Oosterhout 1900
Tamuan, 14 mei 1944
Christoffel Beenhakkers, Breda 1919
Kuima, 5 juni 1943
Johan Blokzeijl, Breda 1897
Non Pladuk, 7 september 1944
George Bodenhausen, Heeze 1896
Kanchanaburi, 4 januari 1944
Cornelis de Hond, Boxtel 1910
Kuie, 25 augustus 1943
Petrus de Hoogen, Tilburg 1917
Aparain, 23 mei 1944
Marinus Huijbregts, Breda 1914
Phadong, 31 oktober 1943
Franciscus Husson, Breda 1921
Anganum, 21 september 1943
Alphons Kokshoorn, Teteringen 1919
Kuie, 23 juli 1943
Cornelis Smith, Waspik 1903
Hindato, 22 juli 1943
Cornelis Snijders, Tilburg 1908
Kuie, 22 augustus 1943
Bernardus Suijkerbuijk, Oudenbosch 1905
Kanchanaburi, 25 april 1943
Johannes van de Laar, Bakel 1891
Tamarkan, 28 mei 1943
Wilhelmus den Doop, Grave 1897
Rangoon, 2 december 1942
Jan Moonen, 's-Grevelduin-Capelle 1899
aan boord Maros Maru, 20 september 1944
Bert van Dinther, Nistelrode 1916
aan boord Hofuku Maru, 21 september 1944
Jan Fleuren, Oeffelt 1917
aan boord Nichimei Maru, 15 januari 1943
Harrie Soetens, Vessem 1919
aan boord Nichimei Maru, 15 januari 1943
Peter Hoek, Tungerloh 1913
aan boord Junyo Maru, 18 september 1944
Sem Vosters, Alphen en Riel 1910
aan boord Junyo Maru, 18 september 1944
Rien Schouw, Breda 1916
aan boord Hofuku Maru, 21 september 1944
Klaas van den Berg, Bergen op Zoom 1905
Kanchanaburi, 26 augustus 1945
Pieter van Oorschot, Sint-Oedenrode 1914
aan boord Nichimei Maru, 15 januari 1943
Adrianus van Gestel, 's-Hertogenbosch 1912
aan boord Hofuku Maru, 21 september 1944
Jan Hartman, 's-Hertogenbosch 1917
aan boord Hofuku Maru, 21 september 1944
p. Xaverius Vloet, Oploo 1900
aan boord Junyo Maru, 18 september 1944
Petrus Melis, Tilburg 1889
aan boord Junyo Maru, 18 september 1944
Antonius van Opstal, Tilburg 1907
aan boord Junyo Maru, 18 september 1944
Joseph van Spaandonk, Tilburg 1891
aan boord Suez Maru, 29 november 1943
Matthijs Burghout, Almkerk 1917
aan boord Hofuku Maru, 21 september 1944
Abraham van Meenen, Tilburg 1893
aan boord Junyo Maru, 18 september 1944
Johannes Huese, Breda 1901
aan boord Tamahoko Maru, 25 juni 1944
Johannes Beckman, Breda 1915
Kalidjati, 6 maart 1942
Johannes Droog, Ginneken 1917
Tarakan, 28 december 1941
Hendrik Smits van Burgst, Teteringen 1907
Moreton Bay, 26 februari 1947
Johannes Jacobs, Fijnaart en Heijningen 1920
Penang, 1 januari 1942
Anton van Sprundel, Willemstad 1920
Padang, 2 december 1946
Marinus Lambrechts, Roosendaal 1915
Brisbane, 29 augustus 1946
Dick Dekker, Tilburg 1914
Lembang, 21 februari 1942
Louis Heys, Bergen op Zoom 1922
Arafurazee, 18 mei 1944
Arie van Nieuwenhuijzen, Bergen op Zoom 1919
Paking, 5 maart 1942
Christianus Bogaerts, Princenhage 1904
Kanchanaburi, 12 april 1943
Jacques Habraken, 's-Hertogenbosch 1915
Penang, 1 januari 1942
Franciscus Brogtrop, Breda 1919
Londonderry, 18 mei 1944
Jan Butner, Teteringen 1913
Vicksburg, 27 mei 1942
Petrus Vos, Grave 1898
Pakanbaroe, 6 november 1944
Johannes Hooijmaijers, Waspik 1888
Pakanbaroe, 20 maart 1945
Wilhelmus Faes, Tilburg 1918
aan boord Hr. Ms. Java, 27 februari 1942
Franciscus de Kooning, Bergen op Zoom 1915
aan boord Hr. Ms. Java, 27 februari 1942
Franciscus van der Meeren, Bergen op Zoom 1920
aan boord Hr. Ms. Java, 27 februari 1942
Antoon Arts, Beugen en Rijkevoort 1919
aan boord Hr. Ms. De Ruyter, 27 februari 1942
Hermanus 's Gravemade, Delft 1918
aan boord Hr. Ms. Java, 27 februari 1942
Gijsbert van der Stelt, Made en Drimmelen 1920
aan boord Hr. Ms. De Ruyter, 27 februari 1942
Johannes Kersten, Stratum 1916
aan boord Hr. Ms. De Ruyter, 27 februari 1942
Wubbo Poorta, Onstwedde 1918
aan boord Hr. Ms. De Ruyter, 27 februari 1942
Martinus Verhoeven, Heeze 1917
aan boord Hr. Ms. De Ruyter, 27 februari 1942
Johannes Rombouts, Ginneken 1908
aan boord Hr. Ms. Java, 27 februari 1942
Johannes Kreekels, Helmond 1914
aan boord Hr. Ms. De Ruyter, 27 februari 1942
Johannes Schouten, Boxtel 1899
aan boord Hr. Ms. Kortenaer, 27 februari 1942
Adrianus de Geus, Klundert 1921
aan boord Hr. Ms. Java, 27 februari 1942
Arie Grootenboer, Willemstad 1918
aan boord Hr. Ms. De Ruyter, 27 februari 1942
Cor Fritz, Roosendaal 1921
aan boord Hr. Ms. Java, 27 februari 1942
Jan Heeren, Roosendaal 1915
aan boord Hr. Ms. Java, 27 februari 1942
Johannes Melsen, Roosendaal 1919
aan boord Hr. Ms. Java, 27 februari 1942
Louis Veldman, Breda 1902
aan boord Hr. Ms. De Ruyter, 27 februari 1942
Cornelis Boxman, 's-Hertogenbosch 1919
aan boord Hr. Ms. Java, 27 februari 1942
Jaap Eijzinga, 's-Hertogenbosch 1915
aan boord Hr. Ms. De Ruyter, 27 februari 1942
Joop van Ham, 's-Hertogenbosch 1916
aan boord Hr. Ms. De Ruyter, 27 februari 1942
Jan Franken, Bergen op Zoom 1919
aan boord Hr. Ms. De Ruyter, 27 februari 1942Dries Emmen, Oosterhout 1915
aan boord Hr. Ms. De Ruyter, 27 februari 1942
Johannes van der Sluijs, Nijmegen 1917
aan boord Hr. Ms. Java, 27 februari 1942
Arie de Peuter, De Werken 1916
aan boord Hr. Ms. De Ruyter, 27 februari 1942
Philippus Bolluijt, Dinteloord 1920
aan boord Hr. Ms. Java, 27 februari 1942
Gerardus Franken, Bergen op Zoom 1919
aan boord Hr. Ms. Java, 27 februari 1942
Johannes Martens, Breda 1915
aan boord Hr. Ms. De Ruyter, 27 februari 1942
Bernardus Janssen, Cuijk 1920
Tjiater, 3 maart 1942
Marinus van den Broek, Hoeven 1903
Tjiater, 11 maart 1942
Gerard Verhoeven, 's-Hertogenbosch 1921
Tjiater, 6 maart 1942
Gerardus van Merode, Etten-Leur 1917
Yokohama, 15 april 1945
Reacties
Gerardus Adrianus van Merode uit Etten leur ontbreekt aan deze lijst
G A van Merode uit Etten Leur ontbreekt op deze lijst
Bedankt voor uw reactie G.A. van Merode, ik heb het meteen doorgegeven aan mijn collega Frank van Doorn om dit na te kijken. Frank zal zeker nog contact met u hier over opnemen.
Beste G.A. van Merode, bedankt voor uw oplettendheid. Oorlogsslachtoffer Gerardus van Merode is nu toegevoegd aan de bovenstaande lijst.
Ik mis in deze lijst de Nederlandse slachtoffers van de Slag om Balikpapan, Borneo op 20 of 24 februari 1942 (78 personen, er zijn 68 Nederlandse namen bekend).
Goed opgemerkt, Juultje. Inderdaad staan lang niet alle Nederlandse slachtoffers van de Japanse inval in deze lijst. Deze eregalerij is namelijk een provinciaal monument, voor alle slachtoffers die een relatie hebben met de provincie Noord-Brabant. Uiteraard verdienen alle Nederlandse slachtoffers het om herdacht te worden, maar daarvoor is de reikwijdte van dit monument te beperkt.
Overigens heb ik van drie slachtoffers kunnen vinden dat zij blijkbaar toch nog wel betrokken waren bij de Slag om Balikpapan. Om het zoeken wat makkelijker te maken: het gaat om J.C.F. Heezius, P.J. van Kuijk en J.H. Muselaars.
Goedemiddag, ik vroeg me af of in bovenstaande fotogalerij ook Martinus Meeuwsen, Helmond, 1920-1942 hoort te staan?! Hij is op 10 maart 1942 in Madoera overleden. Ik hoor het graag van u.
Ik heb overigens ook al contact gehad met Mariët Bruggeman. Ook heb ik haar een foto van Martinus Meeuwsen toegestuurd.
Hartelijk dank voor je reactie, Marion. Ik heb mijn collega gevraagd om hiernaar te kijken en hij komt hier binnenkort op terug.
Dag Marion,
Zoals je kunt zien is de informatie op de webpagina over Martinus Meeuwsen aangepast. We zijn nog aan het bekijken waarom hij niet op de lijst onder dit verhaal verschijnt. Dat zou namelijk wel moeten.
Reactie toevoegen