Militairen in Nederlands-Indië, 1940-1945

Na de Duitse inval in mei 1940 probeert de regering-in-ballinschap in Londen een vinger aan de pols te houden in Nederlands-Indië. In de praktijk is de regering in Batavia echter op zichzelf aangewezen om samen met de geallieerden de verdediging op te zetten tegen een mogelijke Japanse aanval.

De Japanse inval

Op 7 december 1941 valt Japan de Amerikaanse basis Pearl Harbor op Hawaii aan. Nederland is de dag erop dan een van de eerste landen die de Verenigde Staten volgt in de oorlogsverklaring aan Japan. Voor Japan is dit de gelegenheid om Nederlands-Indië direct binnen te vallen. Nu de aanvoer van olie vanuit Amerika is stilgevallen, proberen de Japanners de Nederlandse kolonie met name vanwege zijn natuurlijke oliebronnen in te nemen.

ABDACOM

De verdediging van Nederlands-Indië is in handen van het Koninklijk Nederlandsch Indisch Leger (het KNIL) en de Koninklijke Marine. Samen met de geallieerde strijdmachten maken zij onderdeel uit van ABDACOM, het American-British-Dutch-Australian Command.

De Nederlanders brengen weliswaar een legermacht van 67.000 manschappen op de been (meer dan de Japanners), maar het grootste deel van hen is opgeroepen via de Landstorm, een hulpkorps van oudere mannen die niet voor reguliere dienst in aanmerking komen. Ondertussen hebben eerdere bezuinigingen de slagvaardigheid van het leger aangetast.

De val van Nederlands-Indië

De Japanners hebben drie maanden nodig om de meest strategische punten in de uitgestrekte archipel te veroveren. Het KNIL biedt op de grotere eilanden nog weerstand, maar slechte voorbereiding, besluiteloosheid aan de top en miscommunicatie met de Marine en met ABDACOM tasten de slagvaardigheid van de verdedigers ernstig aan.

Begin maart 1942, nadat de geallieerde vloot in de Javazee is verslagen, landen de Japanners op Java en breken door de laatste stellingen heen. Op 8 maart capituleert het KNIL in Bandoeng. Eenheden die nog niet in contact waren gekomen met de Japanners, blijven doorvechten, maar het grootste deel van de Nederlandse legermacht wordt krijgsgevangen genomen en afgevoerd naar de kampen.

Verspreid over de archipel vinden er ook vergeldingen plaats. Tijdens de invasie hebben de Japanners ernstige hinder ondervonden door sabotage of gevechten met KNIL-eenheden die zich weigeren over te geven. Met name de opzettelijke vernietiging van de cruciale olie-installaties op Borneo wordt bestraft met massale executies onder krijgsgevangenen.

Zeetransporten

Vanaf de zomer van 1942 worden tienduizenden krijgsgevangenen aan boord van grote transportschepen - de zogenaamde ‘hell ships’ - naar het vasteland van Azië getransporteerd. De overtocht zelf is al levensgevaarlijk. De gevangenen brengen de dagenlange zeereis door in donkere en benauwde scheepsruimen, heet, overvol en extreem vuil. Voor zover er eten wordt verstrekt, schiet het schromelijk tekort en voor de behoefte zijn soms wel honderden gevangenen aangewezen op slechts een emmer. Onder deze omstandigheden maken besmettelijke ziekten, met name dysenterie, zeer veel dodelijke slachtoffers.

Daarnaast hangt hen voortdurend het gevaar voor aanvallen door geallieerde vliegtuigen of onderzeeërs boven het hoofd. Wordt een overvol beladen krijgsgevangenenschip getorpedeerd, dan lopen de dodenaantallen al snel in de honderden tot duizenden. Zo wordt op 18 september 1944 het Japanse vrachtschip Junyo Maru met aan boord 4.200 Javaanse dwangarbeiders en 3.200 geallieerde krijgsgevangenen getorpedeerd door de Britse onderzeeër HMS Tradewind. 5.000 opvarenden komen om het leven; het zinken van de Junyo Maru is daarmee een van de grootste zeerampen tijdens de oorlog.

Kampen en spoorlijnen

Voor de gevangenen die de overtocht overleven, komt er geen einde aan de ontberingen. In Zuidoost-Azië worden de meeste gevangenen als dwangarbeider ingezet bij de aanleg van de Birma-spoorlijn, een traject van ruim 400 kilometer door de bergen en regenwouden.

Werken aan de 'dodenspoorlijn' betekent zeer lange dagen van zwaar werk in het broeierige klimaat van de tropen. De gevangenen lijden gebrek aan vrijwel alles. In het bijzonder schieten voeding, medicijnen en onderdak schromelijk tekort. Als gevolg hiervan kunnen ook hier besmettelijke ziekten zich snel verspreiden. In hun verzwakte toestand lopen de gevangenen ook het risico betrokken te raken bij ernstige ongelukken. Daarboven hangt hen voortdurend zware mishandeling door de bewakers boven het hoofd als het werk naar hun zin niet hard genoeg opschiet, of sabotage wordt vermoed.

Oudere krijgsgevangenen worden ondertussen naar de Pakanbaroe-spoorlijn op Sumatra gezonden, waar de leef- en werkomstandigheden al even slecht zijn. Ook de kampen op het Chinese eiland Hainan en op Japan zelf vormen voor veel gevangenen de eindbestemming, waar ze dwangarbeid verrichten in de mijnen en staalfabrieken.

380 Brabantse militaire slachtoffers

Duizenden gevangenen komen in de kampen en aan de spoorlijnen om het leven door uitputting, ondervoeding, ziekte en mishandeling, onder hen 380 Brabantse militairen. Degenen die de ontberingen overleven, keren met levenslange geestelijke en lichamelijke trauma’s terug. Sommigen zouden jaren later alsnog bezwijken aan de gevolgen van gevangenschap.

Meer

Help mee Reageer

Gesneuvelden

J.M. Aarts (bron: Heemkundige Kring Hilvarenbeek en Diessen)

Reacties

Gerardus Adrianus van Merode uit Etten leur ontbreekt aan deze lijst

G A van Merode uit Etten Leur ontbreekt op deze lijst

Bedankt voor uw reactie G.A. van Merode, ik heb het meteen doorgegeven aan mijn collega Frank van Doorn om dit na te kijken.
Frank zal zeker nog contact met u hier over opnemen.

Beste G.A. van Merode, bedankt voor uw oplettendheid. Oorlogsslachtoffer Gerardus van Merode is nu toegevoegd aan de bovenstaande lijst.

Ik mis in deze lijst de Nederlandse slachtoffers van de Slag om Balikpapan, Borneo op 20 of 24 februari 1942 (78 personen, er zijn 68 Nederlandse namen bekend).

Goed opgemerkt, Juultje. Inderdaad staan lang niet alle Nederlandse slachtoffers van de Japanse inval in deze lijst. Deze eregalerij is namelijk een provinciaal monument, voor alle slachtoffers die een relatie hebben met de provincie Noord-Brabant. Uiteraard verdienen alle Nederlandse slachtoffers het om herdacht te worden, maar daarvoor is de reikwijdte van dit monument te beperkt.

Overigens heb ik van drie slachtoffers kunnen vinden dat zij blijkbaar toch nog wel betrokken waren bij de Slag om Balikpapan. Om het zoeken wat makkelijker te maken: het gaat om J.C.F. Heezius, P.J. van Kuijk en J.H. Muselaars.

Goedemiddag, ik vroeg me af of in bovenstaande fotogalerij ook Martinus Meeuwsen, Helmond, 1920-1942 hoort te staan?! Hij is op 10 maart 1942 in Madoera overleden. Ik hoor het graag van u.

Ik heb overigens ook al contact gehad met Mariët Bruggeman. Ook heb ik haar een foto van Martinus Meeuwsen toegestuurd.

Hartelijk dank voor je reactie, Marion. Ik heb mijn collega gevraagd om hiernaar te kijken en hij komt hier binnenkort op terug.

Dag Marion,

Zoals je kunt zien is de informatie op de webpagina over Martinus Meeuwsen aangepast. We zijn nog aan het bekijken waarom hij niet op de lijst onder dit verhaal verschijnt. Dat zou namelijk wel moeten.

Zoek informatie over hermann bartel heeft bij de knil als hospik gewerkt

@Paulus, je zou je vraag nog eens kunnen stellen aan het NIMH, Het Nederlands Instituut voor Militaire Historie:

https://www.nimh.nl/zelf-onderzoek-doen/onderzoekshulp/knil

En het Nationaal Archief: https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/zoekhulpen/militairen-nederlands-indie-knil-1815-1950-officieren

Mijn grootvader ontbreekt aan deze lijst
Dhr Maurits Cornelis van Hall, overleden op 6-4-1943 te Kinsayok
Landstorm Soldaat Stb.No.83495.
Bedankt and thankyou.

Re earlier reacties for MC.van Hall in Kinsdayok.
I realize now that this page is for Brabant overlevende.
Thank you anyway.
Deborah van Hall

That's right Deborah, this is a website honouring all soldiers and resistance fighters from our province Noord-Brabant, who have fallen for freedom and justice.

Could you please let us know if your grandfather was born in our province?

Betreft Augustinus Everardus Maria van de Ven, geboren 1mei 1905 te Vlijmen, overleden 1mei 1943 te Rintin (Thailand). Roepnaam: Guus.
Ik heb zijn bidprentje met zijn foto kunnen achterhalen. Hoe kan ik dit aan u doen toekomen?

Wat fijn dat je aan ons denkt, je mag de scan aan ons opsturen : brabantsegesneuvelden@bhic.nl

Alvast veel dank, Cees.

Reactie toevoegen

Uw naam

Informeer mij, wanneer nieuwe reacties worden geplaatst.

*Deze velden zijn niet verplicht en worden ook niet zichtbaar op deze website. Wij gaan vertrouwelijk om met uw e-mailadres en telefoonnummer.

Militairen in Nederlands-Indië, 1940-1945

De Japanse inval

ABDACOM

De val van Nederlands-Indië

Zeetransporten

Kampen en spoorlijnen

380 Brabantse militaire slachtoffers

Gesneuvelden

Jac. Aarts, Hilvarenbeek 1911

Antoon Adank, Breda 1907

Jacobus Aerts, Ginneken 1905

Remi van den Akker, Bergeijk 1911

Antoon Aldenhoven, Haps 1899

Jan van Andel, Andel 1894

Paul Appel, 's-Hertogenbosch 1917

Gerardus van Arendonk, Oosterhout 1896

ir. Maximiliaan Aronstein, Princenhage 1908

Antoon Arts, Beugen en Rijkevoort 1919

Willy Asbeek Brusse, Breda 1898

Gerard Asselbergs, Breda 1908

Joseph Baeten, Tilburg 1907

Frederik Bakker, 's-Hertogenbosch 1884

Marinus Bakker, Almkerk 1900

Jan van Balkom, Oirschot 1901

Gerardus Bartels, Breda 1918

Adrianus Bastiaansen, Ginneken 1912

Hendrik Bats, Besoijen 1911

Antonius Bechtold, Tilburg 1917

Johannes Beckman, Breda 1915

Christoffel Beenhakkers, Breda 1919

Jan van den Berg, Hoeven 1914

Klaas van den Berg, Bergen op Zoom 1905

Teunis van den Berg, Fijnaart en Heijningen 1919

Theo van den Berg, 's-Hertogenbosch 1920

Johannes van Berkel, Breda 1912

Mathieu Berkers, Asten 1915

Antonius van Bers, Steenbergen 1918

Petrus Bierman, Herpen 1897

Christianus Blankers, Princenhage 1901

Jacobus Blewanus, Breda 1910

Johan Blokzeijl, Breda 1897

Gerrit Blom, Raamsdonk 1908

George Bodenhausen, Heeze 1896

Christianus Bogaerts, Princenhage 1904

Gerardus Bolsius, 's-Hertogenbosch 1909

Flip Boluijt, Dinteloord 1920

Constantinus van den Boom, Roosendaal 1918

Johannes van den Booren, Breda 1900

Cornelis Bosters, Breda 1918

Theodorus van Boven, 's-Hertogenbosch 1915

Cornelis Boxman, 's-Hertogenbosch 1919

Toon van Boxsel, Breda 1899

Leo van Boxsel, Terheijden 1908

Johannes Brands, Oss 1906

Jan Willem Brantjes, 's-Hertogenbosch 1905

Wim Brioul, 's-Hertogenbosch 1917

Andreas van den Broek, Eindhoven 1917

Marinus van den Broek, Hoeven 1903

Hendrik Brouwer, Deurne 1910

Johannes de Bruijn, Wouw 1918

Leen Büchner, Almkerk 1918

Antonius Bullens, Boxtel 1911

Matthijs Burghout, Almkerk 1917

Johannes Cornelissen, Gilze en Rijen 1900

Wilhelmus van de Corput, Princenhage 1898

Jan Coster, Tilburg 1905

Petrus Courtier, 's-Hertogenbosch 1902

Joannes Cox, Oirschot 1910

Wilhelmus Daemen, Ginneken en Bavel 1905

Josephus Dam, Princenhage 1893

Hendrikus Deeken, Millingen aan de Rijn 1908

Dick Dekker, Tilburg 1914

dr. Theo Derks, Mill 1891

Gerardus van Deursen, Breda 1898

Guido van Dijk, Raamsdonk 1908

Johannes van Dijk, Ginneken 1908

Antonius Dijkers, Princenhage 1894

Sjel Dikmans, Tilburg 1916

Jan van Dinther, Rosmalen 1901

Bert van Dinther, Nistelrode 1916