Jan Smulders

Jan wordt geboren op 13 januari 1898 in Middelbeers als zoon van burgemeester Antonius van Oost-, West- en Middelbeers. In 1927 wordt hij benoemd tot opvolger van zijn vader; Jan is daarmee de vierde generatie Smulders die het ambt bekleedt. Zijn oudere broer Piet is een jaar eerder benoemd tot burgemeester van Someren. In 1932 trouwt Jan met Truus Beliën met wie hij een gezin van vier kinderen sticht.

Jan besluit bij aanvang van de Duitse bezetting in functie te blijven. In 1942 wordt hij bovendien benoemd tot waarnemend burgemeester van de buurgemeente Vessem, Wintelre en Knegsel.

In 1944 wordt Jan geconfronteerd met de Duitse eis inwoners van zijn gemeente aan te wijzen voor werk aan de stellingen in Zeeland die daar vanwege het naderen van de geallieerde troepenmacht worden aangelegd. Jan en een aantal andere burgemeesters in zuidoostelijk Brabant weigeren hieraan gehoor te geven. Op 5 juli wordt Jan gesommeerd in Vught te verschijnen, waar hij zich met zijn collega’s moet verantwoorden. Als ze opnieuw weigeren inwoners te leveren, worden de burgemeesters ter plekke gearresteerd en vastgezet in de SD-gevangenis Mariënhof in Vught. Per onmiddellijke ingang zijn ze allemaal uit hun functie gezet. Kort daarop worden ze kamp Vught binnengebracht. Jans jongere broer Sjef volgt hem ondertussen op als waarnemend burgemeester van de Beerzen.

Vanwege het naderen van de geallieerden gaat de SS op 5 september, ‘Dolle Dinsdag’, over tot de evacuatie van het kamp. Jan wordt op transport gesteld naar concentratiekamp Sachsenhausen. Op 5 februari 1945 volgt overplaatsing naar Buchenwald.

De maanden in de kampen hebben een zware aanslag op Jan gepleegd. Net als duizenden anderen staat hij bloot aan voortdurende mishandelingen en wordt hij in het kader van Vernichtung durch Arbeit (‘vernietiging door arbeid’) onder opzettelijk slechte omstandigheden gedwongen tot extreem zware dwangarbeid. Ondertussen ontbeert het hem en zijn medegevangenen aan vrijwel alles. Voedsel schiet schromelijk te kort, als het al eetbaar is. Medische zorg wordt niet gegeven en doordat de gevangenen met honderden tegelijk in barakken worden ondergebracht, waar normaal plaats is voor enkele tientallen, is er geen enkele vorm van hygiëne. Besmettelijke ziektes en onbehandelde wonden maken onder die omstandigheden talloze slachtoffers.

Als de geallieerden in april ook op het punt staan Buchenwald te bevrijden, wordt Jan met het grootste deel van de kampgevangenen naar concentratiekamp Flossenbürg aan de grens met hedendaags Tsjechië gestuurd.

Tegen deze tijd is Jan fysiek volkomen afgebroken. Op 20 april 1945 worden de gevangenen van Flossenbürg op dodenmars gezet richting Dachau in het zuiden. Een half uur na vertrek zakt Jan volkomen uitgeput in elkaar langs de kant van de weg in de buurt van Waldthurn. Net als de andere achterblijvers wordt hij dan door een Duitse bewaker ter plekke doodgeschoten. Jan is 47 jaar geworden en wordt in 1957 vermoedelijk herbegraven op de erebegraafplaats in Flossenbürg.

In oktober 1945 ontvangt de familie in Nederland de officiële bevestiging van zijn overlijden. Zijn vrouw volgt hem in april 1946 op als burgemeester van de Beerzen, de eerste vrouwelijke burgemeester van Nederland.