Gerard Hagelaar

Gerard wordt geboren op 24 januari 1898 in Engelen. Na zijn schooltijd gaat hij als leraar aan de slag in Schalkwijk. Tegen de tijd dat de Duitse bezetting aanbreekt, woont Gerard in Den Haag, waar hij een boekhandel drijft. Vermoedelijk is hij op enig moment in het verzet beland, maar wat hij precies doet, is niet bekend. Uit veiligheidsoverwegingen zal hij hierover niet veel hebben losgelaten, of mogelijk is zijn betrokkenheid bij het actieve verzet alleen indirect geweest. Hij wordt in elk geval thuis gearresteerd en samen met zijn dan aanwezige neefje Johannes Sprakel uit Enschede per trein naar Vught afgevoerd. Bij vertrek kan zijn geliefde hem nog een laatste blik toewerpen; ze zouden elkaar nooit meer zien.

Mogelijk is Gerard tijdens de evacuatie op 5 en 6 september 1944 van Vught naar de Duitse kampen afgevoerd. Hij komt uiteindelijk terecht in Langenstein-Zwieberge, een buitenkamp van Buchenwald. Gevangenen die zijn veroordeeld tot Vernichtung durch Arbeit (‘vernietiging door arbeid’) worden hier ondergebracht, terwijl ze verderop als dwangarbeider in de Thekenberge bij Halberstadt tunnels graven voor de Duitse industrie. Met de intensivering van de geallieerde bombardementen op Duitse steden en industriegebieden worden fabrieken en munitiedepots steeds meer naar deze onderaardse stelsels verplaatst. Ze worden door de kampgevangenen onder erbarmelijke omstandigheden uitgegraven, met immense aantallen doden tot gevolg. Ook de omstandigheden in Langenstein-Zwieberge zelf zijn door overbevolking, ondervoeding, ziekte en verwaarlozing zeer slecht.

Gerard is een van de duizenden gevangenen die om het leven komen in het ene jaar dat het kamp heeft bestaan, van april 1944 tot april 1945. Hij bezwijkt op 7 februari 1945 aan de geleden ontberingen. Gerard is 47 jaar geworden. Ook zijn neefje overleeft de ontberingen niet; hij bezwijkt enkele dagen later in Leonberg, een buitenkamp van Natzweiler-Struthof.