J.H.A.M. ter Laak (bron: E. Laurant)

Jo ter Laak

1913 - 1944

Jo wordt geboren op 23 mei 1913 in Tilburg. Kort na zijn geboorte verhuist het gezin naar het Twentse Losser aan de Duitse grens, waar zijn vader gemeenteveldwachter wordt. Als achttienjarige gaat Jo in dienst bij de politietroepen en volgt opleiding bij de Depot Compagnie in Nieuwersluis. In 1935 gaat Jo als korporaal naar de Kloosterkazerne in Breda, om het jaar daarop naar Helmond te vertrekken, de standplaats van zijn onderdeel. In de daarna volgende jaren verblijft hij voor korte tijd ook in Wanssum aan de Maas bij Venray en Haps. Van Jo is ook bekend dat hij op enig moment in deze jaren in Bergen op Zoom heeft gewoond. Op 27 maart 1940 trouwt hij in ’s-Hertogenbosch met Joke van Mierlo.

Als in de loop van 1939-1940 de oorlogsdreiging ook voor Nederland sterk toeneemt, wordt Jo ingedeeld bij de politietroepen die in Fort Ooltgensplaat een groep ‘staatsgevaarlijk-geachten’: enkele communisten, NSB’ers en personen die verdacht werden van spionage voor Duitsland. Het Duitse leger valt op 10 mei 1940 Nederland binnen; Jo wijkt met zijn onderdeel en de gedetineerden uit naar België en Noord-Frankrijk, waar een enorme chaos heerst als gevolg van de vluchtelingenstromen vanuit het noorden en de Fransen troepen die in tegengestelde richting de Duitse opmars proberen te vertragen. Na een lange omzwerving door West-Frankrijk bereikt Jo met zijn onderdeel (maar met achterlating van de gedetineerden) Brest, waar ze midden juni 1940 inschepen naar Engeland. Eenmaal daar wordt Jo als sergeant ingedeeld bij de bewakingstroepen van Koningin Wilhelmina.

Jo meldt zich als vrijwilliger voor het uitvoeren van spionageopdrachten in bezet gebied en wordt na opleiding bij de Britse inlichtingendienst MI6 op 1 oktober 1941 gedropt in de omgeving van Assen. Onder de schuilnaam Johannes Vermeulen lukte het Jo maandenlang om inlichtingen te verzamelen en naar Londen te verzenden. Vanaf december 1941 duikt hij onder in Den Haag bij de Titia en Dora Gorter, beide actief in de illegaliteit. Op 13 februari 1942 gaat het mis. Die dag doet de SD een inval bij de dames Gorter en treft dan ook Jo aan. Alle drie worden ze overgebracht naar Scheveningen

Jo wordt hiervoor voor verhoor overgebracht in de SD-Polizeigefängnis in Haaren en vervolgens met een groep andere geheimagenten, die als gevolg van het Englandspiel waren gevangengenomen, doorgezonden naar de gevangenis in Assen. De hele groep wordt daarna afgevoerd naar Rawitsch in bezet Polen. Vanuit Rawitsch, waar al een aantal agenten wordt geëxecuteerd, volgt transport naar Mauthausen in door Duitsland geannexeerd Oostenrijk.

Al tijdens de oorlogsjaren is Mauthausen berucht als een van de concentratiekampen waar het zwaarste regime heerst; de Duitsers zelf spreken van de Knochenmühle, de ‘bottenbreker’. Gevangenen worden er in het kader van Vernichtung durch Arbeit aan het werk gezet in de nabijgelegen steengroeve, met het doel hen lichamelijk en geestelijk af te breken. Gevangenen krijgen nauwelijks te eten, ontvangen geen medicijnen en staan bloot aan extreme mishandeling. Met rotsblokken tot 50 kilo moeten de gevangenen vanuit de groeve de 186 traptreden van de ‘Dodentrap’ naar het kamp zien te beklimmen. Gevangenen die tijdens de klim van uitputting in elkaar zakken, nemen in hun val iedereen die achterop loopt mee, met vele doden en zwaargewonden tot gevolg.

De agenten worden op 6 en 7 september 1944 vermoord na gewelddadige martelingen, onder andere het meerdere malen met rotsblokken op en af rennen van de trappen. In totaal 40 Nederlanders, 6 Britten en een Amerikaan zouden hierbij om het leven komen. Op 7 september 1944 wordt Jo na gruwelijke folteringen in het kamp geëxecuteerd. Hij is 31 jaar geworden en laat een weduwe met kind achter.

Meer
Meer

Steek een kaarsje op

+opsteken
Meer

Reacties

Hein Veld zei op 30 april 2018

Johannes Hermanus Arnoldus Maria ter Laak werd op 23 mei 1913 geboren in Tilburg. Het gezin verhuisde naar Overdinkel, waar zijn vader politieagent werd. Jo werd beroepsmilitair bij de Militaire Politie. Op 18 oktober 1938 werd hij overgeplaatst naar de politietroepen en ingedeeld bij groep Haps. Tijdens de Duitse inval is Jo onderweg naar Frankrijk met een aantal gevangen genomen N.S.B.-ers. Na de capitulatie ontkwam Jo via Frankrijk naar Engeland waar hij als sergeant ingedeeld werd bij de bewakingstroepen van Koningin Wilhelmina. Vanuit de Irene-brigade gaf Jo zich op als vrijwilliger om in bezet gebied spionage opdirachten uit te voeren. Hij behoorde tot de eerste MI6 agenten die in bezet gebied aan het werk gingen. Op 1 oktober 1941 werd Jo uitgezonden door v ’t Sant. Als agent-parachutist werd hij boven Nederland in de omgeving van Assen gedropt. Het lukt Jo om inlichtingen te verzamelen en te verzenden. Op 13 februari 1942 werd hij bij een overval in Den Haag gearresteerd waarna hij werd gedeporteerd via Haaren, Assen en Rawicz. Op 5 september 1944 kwam Jo met 46 medegevangenen terecht in concentratiekamp Mauthausen in Oostenrijk. Op 6 en 7 september 1944 werden de 40 Nederlandse en 7 Britse parachutisten op gewelddadige wijze omgebracht. Jo stierf op 7 september 1944 een vreselijke dood.
Na het vermoorden van deze agenten zijn de lichamen gecremeerd. Bij het crematorium waren enkele andere gevangenen bezig met grondwerk. Zij hebben uit respect voor de agenten, gezien hebbende wat zij hadden doorstaan met gevaar voor eigen leven, de bak met as uit het crematorium op die plaats begraven. In 1968 is op deze plaats op de grond een gedenkplaat onthuld met daarbij aan de muur een plaat met de namen van de 47 vermoorde agenten. De namen van 40 Nederlanders, 6 Britten en 1 Amerikaan staan erop vermeld.
Op 27 maart 1940 trouwde Jo met Johanna van Mierlo. Zij kregen in december 1940 een zoon, die zijn vader echter nooit zou zien. Jo ter Laak werd postuum geëerd met de Bronzen Leeuw.

Yvon Janssen v… zei op 27 januari 2020

Als klein kind werd mij het verhaal van oom Jo vertelt,het was indrukwekkend maar heel ver weg nu zoveel jaren later kijk ik naar 75 jaar bevrijding van Auschwitz-Birkenau en lees ik oom Jo’s verhaal,wat een helden en inderdaad hij heeft mijn neef nooit gekend,zijn zoon!
Lieve oom Jo ik hoop dat u verenigd bent met tante Jo en Joop

Profile picture for user Mariët Bruggeman
BHIC Mariët Bruggeman zei op 29 januari 2020

Bedankt voor je reactie Yvonne. Als kind ben je er inderdaad nog niet zo mee bezig, maar gaande de jaren worden deze verhalen en de personen erachter steeds waardevoller voor je. Nogmaals dank Yvonne.

A Baars zei op 18 september 2021

Hoi, ik weet niet precies waar de informatie in het biografisch portret vandaan komt, maar Jo ter Laak werd niet vanwege het Englandspiel opgepakt, maar per ongeluk, omdat de SD (Poos en Slagter) bij de dames Gorter binnenvielen, waar hij op dat moment verbleef, zie https://www.wiardibeckman.com/post/juni-1940. Het Englandspiel begon pas later, Sache Nordpol (aan Duitse zijde) staat pas vanaf 13 maart 1942 in de inschrijfboeken van het Oranjehotel
Groetjes
Adrienne

Profile picture for user Lisette Kuijper
BHIC Lisette Kuijper zei op 21 september 2021

Beste Adrienne, wat goed dat je ons dit laat weten. Hartelijk dank voor je correctie en voor het delen van het juiste verhaal in de link. Ik ga je opmerkingen doorgeven aan mijn collega en hij komt er binnenkort bij je op terug. 

Profile picture for user Frank van Doorn
BHIC Frank van Doorn zei op 24 september 2021

Dag Adrienne, heel erg bedankt voor de correctie en de link naar het volledige verhaal! Op basis hiervan heb ik de biografie aangepast en op punten uitgebreid.

Inderdaad zal de link met het Englandspiel een verkeerde lezing van de feiten zijn. In de door ons geraadpleegde bronnen wordt Jo vaak genoemd als slachtoffer van die Duitse contraspionage-operatie. Dat komt dus vermoedelijk alleen omdat hij samen met Englandspiel-gevangenen was afgevoerd naar Rawitsch.

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.

*Deze velden zijn niet verplicht en worden ook niet zichtbaar op deze website. Wij gaan vertrouwelijk om met uw e-mailadres en telefoonnummer.