Bernard Schoonbeek

Bernard wordt geboren op 6 oktober 1908 in het Duitse Recklinghausen, als zoon van een reizende koopman die dan in Duitsland verblijft. Hij brengt zijn jeugd door in Zuid-Limburg en wordt begin jaren dertig aangenomen op de technische afdeling van Philips in Eindhoven.

Nadat hij zich daar heeft gevestigd, trouwt hij in 1932 met Jo van Gils uit Breda. Vier jaar later wordt hun zoon Afko geboren. Bernard is overtuigd communist en zet zich actief in voor de vakbond en de partij. Samen met zijn vrouw bezoekt hij veelvuldig de partijbijeenkomsten. Zijn politieke activiteiten worden hem niet in dank afgenomen en als de economische depressie ook bij Philips toeslaat, wordt Bernard als een van de eerste werknemers ontslagen.

Als in het najaar van 1939 ook voor Nederland de oorlogsdreiging sterk toeneemt, wordt Bernard onder de wapenen geroepen als hospitaalsoldaat. Hij maakt de Duitse inval in mei 1940 in Wassenaar mee en komt ongeschonden uit de strijd. Communisten behoren tijdens de Duitse bezetting tot de vroegste verzetsplegers in Nederland; ook Bernard zet zich met zijn broer vanaf het begin in tegen de fascistische overheersing. Zo verspreiden ze illegale dagbladen en zetten ze vluchtroutes naar de Belgische grens op. Nadat Hitler in juni 1941 de Sovjet-Unie binnenvalt, gaan de Duitsers over tot massa-arrestaties van alle communisten en socialisten in de bezette gebieden. Ook Bernard wordt in deze periode dan gearresteerd en vastgezet in de gevangenis in Scheveningen, het beruchte ‘Oranjehotel’. Van hieruit wordt hij achtereenvolgens binnengebracht in kamp Schoorl en kamp Amersfoort. Ondertussen probeert hij zo goed mogelijk contact te houden met zijn gezin in Eindhoven, maar als gevolg van het hardvochtige regime in Amersfoort is de briefuitwisseling onderhevig aan strenge censuur, zodat onderling niet veel van betekenis kan worden gezegd.

Midden 1942 wordt Bernard gedeporteerd naar concentratiekamp Neuengamme. Onder erbarmelijke omstandigheden wordt hij daar aan het werk gezet in de kleiputten en de baksteenfabriek. Bernard moet er lange dagen van zeer zwaar werk verrichten op rantsoenen die niet alleen volstrekt ontoereikend, maar ook nauwelijks eetbaar zijn. Onderdak, kleding en medische zorg schieten schromelijk tekort. Ondertussen staat hij bloot aan zware mishandelingen en besmettelijke ziektes. Bernard weet ook deze ontberingen echter langdurig te doorstaan.

In het voorjaar van 1945 is de situatie voor de nazi’s uitzichtloos geworden. Vanwege het naderen van de geallieerden wordt Neuengamme geëvacueerd en worden de gevangenen op dodenmars gezet. Zij die onderweg het tempo niet meer kunnen bijhouden, worden doodgeschoten. Bernard bereikt met duizenden anderen de kust, waar ze ingescheept zullen worden. De meesten van hen gaan aan boord van de Cap Arcona, de Deutschland en de Thielbek die op 3 mei 1945 door de Britse luchtmacht worden gebombardeerd, met duizenden doden tot gevolg.

Bernard is echter dan met een Zweeds konvooi van het Rode Kruis meegegaan en bereikt de haven van Malmö, waar hij het einde van de oorlog op 5 mei 1945 viert. Ondanks alles lijkt hij de jarenlange verschrikkingen van de kampen en het slechte transport zichtbaar ongedeerd te hebben doorstaan. Zijn gezin, dat maandenlang in grote onzekerheid heeft geleefd, kan opgelucht uitzien naar zijn thuiskomst.

Dan beginnen de jarenlange ontberingen echter hun tol te eisen. Onder de bevrijde gevangenen breekt vlektyfus uit waar ook Bernard door wordt getroffen. Hij lijkt er aanvankelijk bovenop te komen, totdat een verkoudheid zijn kwetsbaar geworden gezondheid fataal ondermijnt. Hij bezwijkt op 14 juni 1945 in Lund bij Malmö, op 36-jarige leeftijd. Bernard vindt zijn laatste rustplaats op het Nederlands ereveld in Oslo.